Pierwiastki ważne dla życia

NIE SAMYM KRZEMEM CZŁOWIEK ŻYJE

Organizm ludzki to jedna wielka fabryka, której pracownikami są miliardy komórek. Do ich prawidłowej pracy niezbędne są różnego rodzaju składniki odżywcze. Część z nich potrafimy wyprodukować sami ale około 40, tzw. niezbędnych musimy każdego dnia dostarczyć . Składniki mineralne stanowią materiał budulcowy tkanek, odpowiadają za regulację równowagi kwasowo-zasadowej, zarządzają gospodarką wodną, regulują ciśnienie krwi, są składnikami niektórych enzymów ustrojowych, wpływają na prawidłowe trawienie – mają więc ogromny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu, a stanowią jedynie około 4 % tkanek.

Organizm człowieka nie jest w stanie sam wyprodukować żadnego pierwiastka – wszystkie musimy dostarczyć z zewnątrz – powinno się je dostarczać wraz z pożywieniem .

Makroelementy – to składniki mineralne, których powinniśmy dostarczyć ponad 100 mg na dobę. Siedem najważniejszych z nich to ( w kolejności alfabetycznej) : chlor, fosfor, magnez, potas, siarka, sód, wapń .

CHLOR – objawy niedoboru: osłabienie siły mięśniowej, bolesne skurcze mięśni, drgawki, zawroty i bóle głowy. Źródła chloru : sól kuchenna, produkty i napoje zawierające chlorek sodu.

FOSFOR – objawy niedoboru: zaburzenia wzrostu, zaburzenia kostne, brak apetytu, utrata masy ciała, znużenie nerwowość. Źródła fosforu: ser żółty, kiełki pszenicy, otręby pszenne, wątróbka, jaja, sardynki.

MAGNEZ – objawy niedoboru: rozdrażnienie, nerwowość, kołatanie serca, skurcze mięśni, dranie powiek, zwiększenie ryzyka miażdżycy i nowotworów. Źródła magnezu: kakao, kasza gryczana, fasola biała, ciemna czekolada, orzechy laskowe, groch.

POTAS – objawy niedoboru: rozdrażnienie, nerwowość, zmęczenie, puchnące nogi i ręce, nieregularne bóle serca, skurcze mięśni. Źródła potasu: banany, morele, seler, ziemniaki, grejfruty, pomidory.

SIARKA– szerzej opisana tutaj .

SÓD – objawy niedoboru: bóle głowy, nudności, brak łaknienia, zaburzenia orientacji, drgawki, śpiączka. Źródła sodu: sól kuchenna, produkty oraz napoje zawierające chlorek sodu, produkty zbożowe, mięso i jego przetwory.

WAPŃ– objawy niedoboru: uszkodzenie kości i zębów, krzywica u dzieci, osteoporoza u dorosłych,  drętwienie kończyn, skurcze mięśni. Źródła wapnia: mleko, ser żółty, jaja, sardynki, twaróg, rzeżucha.

Mikroelementy – to składniki, na które  zapotrzebowanie wynosi do 100 mg na dobę – najważniejsze z nich to ( w kolejności alfabetycznej ) :  bor, chrom, cynk, cyna, fluor, jod, kobalt, krzem, miedź, mangan, molibden, nikiel, selen, żelazo .

Szerzej omówimy Bor ( B )

Bor jest pierwiastkiem śladowym i należy do stałych składników ludzkiej krwi, stwierdzono także występowanie większej ilości boru w tkance tłuszczowej. Bor dostarczany jest głównie wraz z pokarmem. Do najbardziej bogatych w bor należą niektóre owoce, na przykład awokado, jabłka, winogrona, gruszki, brzoskwinie, nie brakuje go też w daktylach i morelach. Warto także sięgać po fasolę, inne warzywa strączkowe i orzechy. Jest też zawarty w jajach kurzych.

Bor jest niezbędny do zachowania prawidłowej gospodarki wapniowej organizmu i może zapobiegać utracie kośćca ( np. w związku z osteoporozą) .

Śladowe ilości boru są niezbędne dla zdrowych kości oraz metabolizmu wapnia, fosforu i magnezu. Bor wzmaga także funkcjonowanie mózgu i szybkość reakcji. Bor pomaga zapobiegać postmenopauzalnej osteoporozie oraz ma wpływ na budowę mięśni. Bor jest bardzo szybko absorbowany i eliminowany wraz z moczem. Bor przyjmowany w ilości 3 mg dziennie utrzymuje gęstość kości u kobiet w okresie menopauzy, być może dlatego, że jest w stanie podnieść poziom estrogenu.

Niedobór boru

Spożywanie niedostatecznej ilości boru pociąga za sobą zmiany w układzie kostnym, podobne do tych, którym ulegają osoby cierpiące na osteoporozę. Niedobór boru powoduje spadek stężenia zjonizowanego wapnia i kalcytoniny we krwi. Wzrasta natomiast poziom wapnia niezjonizowanego i jego wydalanie z moczem. Zwiększenie dawek boru podnosi poziom beta-estriadolu i testosteronu w surowicy krwi i powoduje zmiany prowadzące do zahamowania utraty wapnia i demineralizacji kości.

Niedobór boru uwydatnia niedobór witaminy D. Badania w USA wykazały, że po ośmiu dniach uzupełnienia diety o 3 mg boru, kobiety będące w okresie postmenopauzalnym straciły z moczem o 40 % mniej wapnia, o jedną trzecią mniej magnezu i prawie tyle samo fosforu.

Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, iż suplementacja jednym pierwiastkiem może przyczynić się do wypłukiwania z organizmu innego albo do ograniczenia jego przyswajania lub wchłaniania.Takim przypadkiem wchodzenia w konflikt może być długotrwałe przyjmowanie magnezu, który blokuje wchłanianie boru, co po pewnym czasie może skutkować powstawaniem jego niedoboru. Główną przyczyną jest mleczan magnezu, będący silnym antacydem, czyli związkiem organicznym zmniejszającym kwasowość w żołądku.

Niedobór boru – jak się objawia?

Objawy niedoboru boru nie są łatwe do odnotowania, często są bagatelizowane lub mylone z innymi dolegliwościami. Najczęściej zaczynają się niewinnie ale mogą skończyć nawet nowotworami, zaburzeniami hormonalnymi czy chorobami zwyrodnieniowymi stawów. Dlatego też jego rola w ludzkim organizmie jest tak ważna.

Wpływ boru na ludzki organizm

Badania naukowców potwierdziły bardzo korzystny wpływ tego pierwiastka na funkcje intelektualne oraz na pamięć, która zdecydowanie się poprawia , nawet w przypadku występowania wcześniejszych kłopotów. Lekarze zaobserwowali także progres w sferze koordynacji ruchowej i zdolności manualnych, poprawia się też zdolność koncentracji. Ciekawym efektem stosowania boru jest wzrost aktywności testosteronu i estrogenów. Oznacza to,iż jego wpływ na gospodarkę hormonalną może być nawet bardzo istotny.

Bor ma do odegrania w naszym organizmie przynajmniej jeszcze jedną niezwykle ważną rolę. Mianowicie to on warunkuje poziom wapnia, miedzi i magnezu, decyduje też o przyswajalności niektórych witamin oraz ich przekształcaniu.

Dr Forrest Nielsen ( amerykański Department of Agriculture’s Agricultural Research Service) w 1994 roku opublikował artykuł w „Environmental Health Perspective”, w którym opisał trzy badania dotyczące efektów diety zbyt ubogiej w bor w porównaniu z dietą bogatą w ten pierwiastek. Badanymi byli mężczyźni i kobiety po menopauzie. Pomimo, że u osób stosujących dietę ubogą w bor, w stosunkowo krótkim czasie nie wystąpiły kliniczne objawy jego niedoboru, to dieta bogata w ten pierwiastek skutkowała efektami dobroczynnymi dla zdrowia. Było to najbardziej widoczne na przykładzie kobiet po menopauzie.

W warunkach braku wysiłku fizycznego, przy kompletnej diecie, bor może nie mieć kluczowego znaczenia, jednak gdy mamy do czynienia z wysiłkiem bądź niedoborem wapnia, magnezu, witaminy D czy miedzi, wtedy może on odgrywać kluczową rolę w ochronie zdrowia. Tego rodzaju niedobory mogą się wydawać niespotykane, jeśli nie bardzo rzadkie. Jednakże okazuje się, że niedobór witaminy D jest bardzo powszechny, podobnie jak deficyt magnezu w organizmie – zwłaszcza u osób cierpiących na choroby zapalne jelit; suplementacja wapnia jest szeroko zalecana ze względu na jego niedobory w diecie dorosłych, z kolei miedź jest rzadko monitorowana, jeśli już to ze względu na nadmiar.

Ciekawym aspektem w badaniach boru jest odkrycie, że ten długo ignorowany minerał może być zdolny do ochrony przed skutkami zatruć metalami ciężkimi. Raporty na temat obecności kadmu, arsenu i ołowiu w niektórych artykułach spożywczych są jednoznaczne – te metale są obecne w większości kakaowców z powodu zanieczyszczenia pól, a produkty i suplementy o smaku czekolady miały najwyższe poziomy tych pierwiastków. Także ci, którzy jedzą duże ilości ryb są narażeni na ryzyko odkładania się rtęci w organizmie; było już kilka przypadków zatrucia rtęcią z powodu częstego spożywania ryb. A tu okazuje się, że bor może zredukować uszkodzenia w genach, spowodowane tymi ciężkimi metalami i podnieść poziom antyoksydantów. Aby tak się stało, wystarczy suplementacja diety z 3-5 mg boru dziennie.

CHROM – objawy niedoboru : bóle głowy, wzmożona drażliwość, spadek nastroju, zmęczenie, wzrost poziomu cholesterolu i cukru we krwi. Źródła chromu: pieczywo pełnoziarniste, pełnoziarniste kasze, kiełki pszenicy, chude mięso, ryby i owoce morza, jaja, drożdże spożywcze, groszek zielony, brokuły.

CYNK – objawy niedoboru: zmiany skórne, biegunki, brak apetytu, zahamowanie wzrostu,  opóźnienia w rozwoju, wypadanie włosów, problemy z gojeniem ran, zaburzenia smaku i węchu. Źródła cynku: ciemne pieczywo, sery podpuszczkowe, mięso, wątroba, kasza gryczana, jaja.

CYNA – objawy niedoboru: osłabiona odporność, zaburzenia wzrostu, zaburzenia rozwoju ośrodkowego układu nerwowego i gruczołów płciowych. Źródła cynku: ostrygi, otręby pszenne, kiełki pszenicy, wątróbka, orzechy, rośliny strączkowe, cebula, czosnek.

FLUOR – objawy niedoboru : zmniejszenie twardości szkliwa zębów, osłabienie wytrzymałości kości. Źródła fluoru: woda pitna, herbata, produkty zbożowe, sery podpuszczkowe, ryby, pasty do zębów.

JOD – objawy niedoboru: niedoczynność tarczycy, wole, opóźnienie rozwoju u dzieci, uszkodzenia mózgu płodu. Źródła jodu: żywność pochodzenia morskiego- kraby, mięczaki, ryby- głównie dorsze i halibuty.

KOBALT – objawy niedoboru: anemia, zaburzenia krzepliwości krwi, zmienne nastroje, rozdrażnienie, stany depresyjne, zaburzenie wzrostu. Źródła kobaltu: podroby, mięso, ostrygi, zielone warzywa, kasza gryczana, figi.

KRZEM – więcej o krzemie przeczytasz tutaj.

MIEDŹ – objawy niedoboru : anemia, nieprawidłowości w tkance łącznej ( wpływ na układ kostny i naczyniowy), zaburzenia w centralnym układzie nerwowym. Źródła miedzi : wątroba, zarodki i otręby pszenne, płatki owsiane, orzechy, nasiona słonecznika, kakao.

MANGAN – objawy niedoboru: zawroty głowy, zmiany nastroju, skłonność do depresji, spadek masy ciała, pogorszenie słuchu, sucha skóra, łamliwe paznokcie, słabe włosy. Źródła manganu: pełnoziarniste produkty zbożowe, płatki owsiane, kasza gryczana, strączki, kalafior, szpinak, jarmuż, orzechy, ziarna słonecznika i dyni, owoce morza, ryż brązowy, herbata, kakao.

MOLIBDEN – objawy niedoboru: przedwczesne starzenie się organizmu, senność, zaburzenia widzenia, zaburzenia libido, choroby skóry, wypadanie włosów, próchnica. Źródła molibdenu : wątróbka, wołowina, rośliny strączkowe, kapusta czerwona, kasza gryczana, drożdże, jaja.

NIKIEL – objawy niedoboru: zahamowanie wzrostu, nadmierna potliwość, choroby skórne, zaburzenia trawienia, niedokrwistość. Źródła niklu : ryby, pełne ziarna, fasola, orzechy, czekolada.

SELEN – objawy niedoboru: choroba Keshan, choroba Kashin-Back, choroby układu krążenia i nowotwory, mukowiscydoza, niewydolność nerek,choroby immunologiczne, depresje. Źródła selenu : podroby, skorupiaki, ryby, czosnek, grzyby, suche nasiona roślin strączkowych.

WANAD – niedobór powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi oraz sprzyja rozwojowi miażdżycy i cukrzycy. Źródła wanadu : wszystkie zielone, świeże warzywa, skórka dojrzałych wiśni.

ŻELAZO – objawy niedoboru: niedokrwistość, bladość spojówek i śluzówek, zajazdy w kącikach ust, szorstkość skóry, łamliwość włosów i paznokci, obniżona sprawność fizyczna i koncentracja. Źródła żelaza : podroby- zwłaszcza wątroba i nerki, zielona pietruszka, suche nasiona roślin strączkowych,mięso, jaja oraz ciemne pieczywo.

Pamiętajmy, że nie tylko niedobór ale także nadmiar niektórych składników może mieć różne konsekwencje zdrowotne.

Przed stosowaniem jakichkolwiek preparatów najrozsądniej jest skonsultować się z lekarzem, farmaceutą bądź dietetykiem.

Suplementy diety też mogą przynosić szkodę zamiast pomagać. Często składniki jednych preparatów wchodzą w konflikt z innymi składnikami. Nie sięgajmy po suplementy beztrosko. Zwracajmy uwagę , że suplementy syntetyczne nie zawsze są usuwane przez organizm, jeśli jest ich nadmiar. Często nasz organizm musi zużyć ogromną ilość energii na ich zneutralizowanie, oczyszczenie i wydalenie zbędnych substancji.

Wybierajmy mądrze, interesujmy się naszym zdrowiem !

Źródła: Normy żywienia dla populacji polskiej, pod redakcją prof.dr.hab.med. Mirosława Jarosza; Chemia farmaceutyczna – na podstawie wykładów prof.dr Bogusława Bobrańskiego; Mikroelementy w życiu zwierząt i ludzi – Halina Zaporowska; Food is your best medicine – dr Henry G.Bieler.